5 مارس 2023- رتینوپاتی دیابتی (DR) یکی از عوارض چشمی دیابت است که علت اصلی کاهش بینایی و نابینایی در این جمعیت از بیماران می باشد. انتظار می رود که شیوع این عارضه ی میکروآنژیوپاتیک به دلیل افزایش دیابت، چاقی و همچنین پیری جمعیت افزایش یابد. بنابراین، تغذیه درمانی جزء لاینفک مدیریت دیابت است و می تواند به پیشگیری از عوارض دیررس دیابت کمک کند.

کافئین و رتینوپاتی دیابتی

کافئین (1،3،7- تری متیل گزانتین) یک جزء غذایی فعال است که برای سلامتی مهم است. از جمله منابع اصلی کافئین می توان به چای، قهوه، نوشیدنی های انرژی زا، کولا، شکلات، نوشیدنی های الکلی و برخی محصولات غذایی دیگر مانند آدامس اشاره کرد.

قهوه غنی ‌ترین منبع کافئین است که روزانه توسط اکثر جمعیت عمومی در سراسر جهان مصرف می‌شود. بسیاری از مطالعات گزارش داده اند که مصرف بین دو تا سه فنجان قهوه می تواند بروز دیابت نوع 2(T2D) و بیماری های قلبی عروقی را کاهش دهد.

با این حال، یک بررسی اخیر نشان داد که ارتباط بین DR و کافئین نامشخص است. برای مثال، گزارش شده است که نوشیدن بیش از دو فنجان قهوه در روز با شیوع DR در میان افراد مبتلا بهT2D رابطه معکوس دارد.

مطالعه ی دیگری نشان داد که مصرف روزانه ی کافئین می ‌تواند ریز عروق شبکیه را در بزرگسالان با افزایش خطر مشکلات قلبی عروقی تغییر دهد، در حالی که یک مطالعه دیگر اثر محافظتی کافئین بر سد خونی شبکیه را در مدل سلولی ادم ماکولا دیابتی گزارش کرد. با این حال، مطالعات کمی نیز اثر محافظت کننده ی عصبی چای سبز را بر شبکیه ی موش های دیابتی گزارش کرده اند.

در مورد این مطالعه

یک مطالعه جدید که در مجله ی Nutrients منتشر گردید، ارتباط بین مصرف کافئین و خطر DR در افراد مبتلا بهT2D را بدون هیچ گونه عوارض دیررس دیابتی مورد بحث قرار داد. این مطالعه اثر کافئین را با استفاده از یک مدل تجربی دیابت ارزیابی کرد.

مطالعه ی حاضر شامل 144 بیمارT2D مبتلا به DR و 147 فرد مبتلا به T2D بدون DR بود. ثبت نام از شرکت کنندگان در برنامه غربالگری و درمان DR در بیمارستان دانشگاهی آرناو دی ویلانوا در لیدا، اسپانیا، بین مارس 2010 تا ژانویه 2013 انجام شد. اطلاعات مربوط به جنس، سن، گروه قومی خود گزارش شده، فعالیت بدنی، عادت سیگار کشیدن، فشار خون، سطح تحصیلات، هموگلوبین گلیکوزیله(HbA1c)  و داروهای ضد فشار خون بالا و کاهش دهنده ی چربی از همه شرکت کنندگان جمع آوری شد.

اطلاعات مربوط به درمان های ضد دیابت و مدت زمان دیابت نیز به دست آمد. پس از 12 ساعت ناشتا از همه ی شرکت کنندگان نمونه خون و ادرار جمع آوری شد. برای ارزیابی دریافت معمول غذاها و مواد مغذی از یک پرسشنامه 101 سوالی نیمه کمّی بسامد غذا (FFQ) استفاده شد و پس از آن محاسبه مصرف کافئین انجام شد.

در مدل تجربی دیابت، موش‌های نر db/db و موش‌های نر غیر دیابتی کنترل (db/+) در معرض قطره‌های چشمی حاوی کافئین یا دارونما(ماده ی حامل) قرار گرفتند. قطره چشمی حاوی کافئین یا دارونما دو بار در روز در هر چشم به مدت دو هفته به موش ها داده شد.

پس از کشتن موش ها، شبکیه موش برای پروتئین اسیدی فیبریلاری گلیال (GFAP) رنگ آمیزی شد تا میزان آسیب عصبی عروقی ناشی از هر دو درمان ارزیابی شود. علاوه بر این، از روش آبی ایوانز(Evans blue) برای تعیین نفوذپذیری عروق شبکیه با اندازه گیری میزان آلبومین نشت شده از شبکیه استفاده شد.

یافته های مطالعه

افراد مبتلا به DR مسن ‌تر بودند، دور کمر بزرگ ‌تر، فرکانس هایپرتنشن بالاتر، فشار خون سیستولیک بالاتر، سطح هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) بالاتر، طول مدت دیابت طولانی ‌تر، سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-c) بالاتر و سطح تحصیلات پایین ‌تری داشتند.

بیماران T2D که کمترین مقدار کافئین را مصرف می کردند، بیشتر تحت تأثیر DR قرار گرفتند. با این حال، ارتباط معنی داری بین مصرف قهوه و چای و شیوع DR مشاهده نشد. با این حال، مدت زمان دیابت، HbA1c و فشار خون بالا با خطر بیشتر DR مرتبط بودند.

هیچ تفاوتی در غلظت گلوکز خون و وزن بدن در موش‌های db/db تحت درمان با کافئین در مقایسه با موش‌های کنترل مشاهده نشد.

بررسی بافت ‌شناسی نشان داد که بیان GFAP به لایه سلول‌های گانگلیونی شبکیه در موش‌های غیردیابتی در مقایسه با موش‌های دیابتی محدود بود، که همین انتظار می ‌رفت. قابل ذکر است، موش های دریافت کننده کافئین هیچ افزایشی در بیان GFAP نشان ندادند، بنابراین نشان می دهد که گلیوز واکنشی(reactive gliosis) در نتیجه قرار گرفتن در معرض کافئین افزایش نمی یابد.

موش های غیر دیابتی نشت آلبومین کمتری نسبت به موش های دیابتی تحت درمان با دارونما نشان دادند. اگرچه نشت آلبومین در موش های دیابتی تحت درمان با کافئین کمتر از موش های تحت درمان با دارونما بود، این تفاوت ناچیز بود.

نتیجه گیری

یافته‌های این مطالعه نشان می ‌دهد که مصرف متوسط و زیاد کافئین از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در برابر رتینوپاتی دیابتی محافظت می کند. با این وجود، این تفاوت در مقایسه ی مصرف کنندگان قهوه با مصرف کنندگان چای تکرار نشد، که ممکن است به ترکیبات آنتی اکسیدانی متفاوت موجود در این نوشیدنی ها مربوط باشد که درجاتی از محافظت در برابر DRرا نیز ارائه می دهند. علاوه بر این، نتایج in vivo در این مطالعه هیچ اثری از کافئین بر روی شبکیه را نشان نداد.

مطالعات بیشتری برای درک مزایای احتمالی مصرف کافئین و اینکه چگونه سایر ترکیبات موجود در چای و قهوه ممکن است به این اثرات کمک کنند، مورد نیاز است. تحقیقات بیشتری در مورد مکانیسم‌های بالقوه ی مسئول ایجاد DR در افراد مبتلا به T2D نیز مورد نیاز است.

محدودیت های مطالعه

مطالعه ی حاضر نمی تواند رابطه ای را بین مصرف کافئین و ایجاد DR اثبات کند. محدودیت دوم به دلیل حجم نمونه ی کوچک در مطالعه انسانی بود. در نهایت، وجود ترکیبات دیگر در نوشیدنی های کافئین دار مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفت.

رفرنس:

Alcubierre, N., Granado-Casas, M., Bogdanov, P., et al. (2023). Caffeine and the Risk of Diabetic Retinopathy in Type 2 Diabetes Mellitus: Findings from Clinical and Experimental Studies. Nutrients. doi:10.3390/nu15051169.

منبع:

https://www.news-medical.net/news/20230305/The-role-of-caffeine-in-preventing-diabetic-retinopathy.aspx